Van Gaal wint met zijn Bayern de beker.
Zo heet dat tegenwoordig als een ploeg iets wint. Voetballers zijn van pingelaars tot profs geëvolueerd. Hun kwaliteit wordt , los van hun affiniteit met de bal, vooral beoordeeld naar de mate waarin zij gedachteloos het spelconcept van de coach uitvoeren. Centraal staat de coach; hij is de ware speler die zijn materiaal als stukken inzet.
In de pauze van de partij geven analytici hun commentaar. Voetbal is schaken geworden, verzucht de kijker.
Die kijker is nog altijd de straatvoetballer zoals ik er destijds één was. Toen dribbelde het paard nog vrolijk door de wei, passeerde links en rechts wat tegenstanders en rondde af met een treffer.  Dat was voetbal; aan de andere kant stond een doel en daar moest de bal in.  Ieder kind begreep dat.  Zo speelden we dat op straat,  zeker na het radioverslag van een Oranjemoment:  Holland-België.  Ik ben  Lenstra,  riep je en  deed de fabuleuze actie na die in de pauze van de wedstrijd niet was geanalyseerd maar bezongen door een cabaretier : Hup Holland hup!  Nog steeds zijn het zulke acties die tot in lengte van jaren op TV herhaald zullen worden.

De schaker herkent dit. Wat is een onnavolgbare dribbel eindigend in een dodelijk schot anders dan een geforceerde zettenreeks waarbij de tegenstander telkens op het verkeerde been staat en eindigend met mat! Die mooiste goals zijn de onsterfelijke matcombinaties van de schaker. Maar die schaker ziet ook dat de combinatie de grote onbekende van het moderne voetbal is. Al heeft de coach er de mond vol van en alle pijlenschema s op zijn schoolbord ten spijt, de schaker weet dat het niet gaat om combinaties in de zin van het schaken. Het zijn elementaire patronen van samenspel, elkaar dekken , elkaar aanvullen,  lijnen openen en het centrum bezetten. Het gaat hoogstens om het creëren van kansen en niet om afgedwongen doelpunten. De coach zegt eigenlijk:  als je zus en zo speelt dan ontstaan er kansen en die moet je benutten.
Maar dat is nu net het probleem : hoe benut je kansen? Voor de schaker is het een loos advies : er komen kansen op een combinatie en die moet je dan zien. Schaakboeken staan vol met oefeningen op dat punt; dat is de essentie. Je moet voelen dat er een combinatie in zit, je moet er oog voor krijgen ,  je moet de kans ruiken. Sommige voetballers hebben dat van nature. Je moet ze zoeken onder die pingelaars en niet bij die leerlingen  die de pijlenschema s uit het hoofd leren. Als het voetbal een soort schaken zou zijn dan was Van Gaal de speler. Maar is iemand een schaker als hij geen mat kan zetten, als hij het zien van mat aan zijn stukken over moet laten?
Symbolisch is de situatie bij een penalty. Voor de schaker een elementaire opgave; een zeer vereenvoudigde positie met de taak : mat in één. Als hij dat niet kan is hij een houtjesschuiver.  Maar Van Gaal moet langs de kant blijven en hopen dat zijn gedresseerde paard niet naast schiet.

Nee, de kijker vergist zich: het moderne voetbal met zijn spel in de breedte, zijn spelen op balbezit is geen schaken.  Misschien dat er ooit een serie CD s verschijnt :  de verzamelde partijen van Van Gaal. En als bij de feestelijke presentatie de journalist in mij aan hem vraagt waarom het zijn overwinningen worden genoemd terwijl hij zelf geen doelpunt heeft gemaakt, dan zal hij mij ongetwijfeld toevoegen :  Bent u zo dom?  Snapt u niet dat als de spelers doen wat ik ze opdraag en zij schieten de bal binnen dat het dus mijn werk is?!

copyright: G.J. Hoevers (ingezonden column)