Afgelopen woensdag ben ik getuige geweest van het afscheid van een van Grootste voetballers van de jaren 90, Jari Litmanen. Het afscheid ging vrijwel geruisloos, passend bij de man die bekend stond als een voorbeeldige prof. Nooit ophef, nooit commotie, eigenlijk broodsaai als je fan bent van types als George Best, Eric Cantona, Johan Cruijff en alle andere reuring veroorzakende genieën. Echter in de saaiheid school zijn kracht.
Litmanen verliet 4 minuten voor tijd het WK-kwalificatieduel tussen Duitsland en Finland met een 0-1 voorsprong op zak. Een applauswissel. Vier minuten later ging het alsnog fout, Duitsland scoorde de gelijkmaker in de laatste minuut. Dat kun je wel aan Duitsers overlaten, het verzieken van een feestje. De trainer moet zich toch achter de oren hebben gekrabd, een 38-jarige brekebeen wisselen en dan toch nog de mist ingaan. Zo werd de grootsheid van Jari nog even benadrukt.
Litmanen introduceerde stilletjes het nieuwe type op 10, de spelverdeler die kon scoren (niets nieuws), de lijnen kon uitzetten (standaard bagage), assists geven (appeltje-eitje) en kon lopen als een gedrogeerd renpaard (een noviteit). Hij werd de meetlat waarlangs de trainers hun spelverdelers gingen meten. De Spielmacher zoals daarvoor bekend en geroemd was van nature een luie hond: balletje hier, balletje daar, doelpunt maken en hier met de lauweren. Op het WK 1994 liepen (letterlijk) deze spelers rond: Maradona, Valderrama. Het bleken de laatste schreden van de regisseurs die Old School hun Hogeschoolkunsten vertonen. Het nieuwe type was een pendelbus tussen de strafschopgebieden. Voordien keek de nummer 10 slechts uit geveinsde interesse achterom als zijn directe tegenstander, de alom door trainers geroemde stofzuiger, mede ten aanval trok (dat was immers het probleem van de rest, de 10 ging zijn kousen nog eens optrekken). Sinds Jari ging de spelverdeler gewoon mee met zijn man, het was immers zijn man.
Om Jari Litmanen af te doen als zijnde een blaasbalg op voetbalschoenen is een blasfemie van het zuiverste water. Hij was de spil in het Meesterwerk van Ajax, de Europacup I winst in 1995. Mèt of zonder Litmanen, dat was een wereld van verschil. Litmanen speelde 129 interlands, een prestatie van formaat voor de man die vele jaren profvoetbal heeft moeten missen als hij weer eens geblesseerd was. Zijn bijnaam was de Man van Glas, niet het meest flatteuse alias dat je je kunt bedenken, maar wel terecht. Hij blesseerde zijn oog door een te vroeg gesprongen kurk, zijn rug door met een glaasje melk in zijn hand uit te glijden van de trap, zijn oog door een lipje dat van andermans blikje cola afspringt, terwijl naast deze bizarre incidenten er natuurlijk ook de gebruikelijke voetbalblessures hem ten deel vielen. Hij heeft clubs gehad waar hij geen bal heeft getrapt (Fulham), in 3 jaar MalmÖ 8 wedstrijden speelde en nu sinds 2008 bij FC Lathi in zijn geboorteland de wedstrijden mag uitzoeken die hij wil spelen.
Litmanen is de Meester geweest in het korte spel, overal op het veld, gekoppeld aan een fenomenaal inzicht voor ruimtes en mogelijkheden. Niet-Ajacieden, waarvan ik er zelf eentje ben, hebben moeten toegeven dat hij een klasse apart vertegenwoordigde. PSV heeft jaren wakker gelegen dat zij de Finse spelmaker, met niet toevallig van jongsaf aan de bijnaam Diego, hebben afgetest tijdens een proefwedstrijd.
Duitsland heeft zich woensdag 86 minuten niet afgevraagd hoe zij deze voetbalbejaarde moesten afstoppen, doodeenvoudig omdat het spel dat Jari op de mat legde er geentje was die opviel. In zachte looppas was hij continu in beweging, simpel te dekken zou je denken. Het bleek onmogelijk, omdat Litmanen het spel eerder las en dus telkens eerder op de juiste plek stond: het kenmerk van een voetbalgrootheid.
Jari Litmanen is in Nederland, behalve door echte Ajacieden, al lang vergeten. Die 6 potjes die hij nog binnen de lijnen van Ajax kwam in het seizoen 2003/2004 tellen niet eens mee. Litmanen was de man die tussen 1992 en 1999 Ajax op haar eenzaam hoge niveau hield. Tien jaar geleden alweer.
Hij is dus afgelopen woensdag pas gestopt als Fins international.
Wij zullen hem niet meer zien voetballen, rest ons de gedachte (en de videobanden) aan de man die niet alleen in 159 officiële Ajax-wedstrijden het ongehoorde aantal van 125 doelpunten maakte, maar ook een sieraad voor de sport is geweest, een meester in het spel, een Grote.
Jari bedankt.